SUY TƯỞNG CÙNG NGUYỄN TRẦN BẠT
Nguồn Vietnamnet .

IV. Xu thế thời đại không cho chúng ta quyền bảo thủ Theo Nguyễn Trần Bạt, giữa phát triển và dân chủ có mối quan hệ biện chứng với nhau. Dân chủ là điều kiện cần cho phát triển và ngược lại, phát triển là điều kiện không thể thiếu để thực hiện dân chủ. Dân chủ như là một nhu cầu tất yếu của quá trình hội nhập và phát triển, muốn hội nhập và phát triển phải đáp ứng nhu cầu đó. Ông cho rằng, một chính phủ mà không muốn dân chủ thì nhân loại sẽ bắt ép nó, sẽ cưỡng bức nó tạo ra nền dân chủ. Bây giờ không phải là thời đại mà chúng ta có quyền bảo thủ. Nhiệm vụ của nhà nước là giải quyết vấn đề vĩ mô PV: Qua câu chuyện với ông, chúng tôi khám phá ra nhiều ý kiến mới, độc đáo và rất biện chứng. Biện chứng giữa lịch sử và hiện đại, giữa Đông và Tây. Nhận định của ông về "Đổi Mới I" chúng tôi hoàn toàn đồng ý. Nhưng ông vẫn chưa nói bản chất của "Đổi mới II" có phải là đổi mới chính trị không? NTB: Đổi mới kinh tế một cách bản năng thì đến nay đã đi hết, còn để đổi mới kinh tế một cách bài bản và có hệ thống thì buộc phải đổi mới chính trị, đổi mới văn hoá, đổi mới giáo dục thì mới tạo ra được năng lượng cho "Đổi mới II". PV: Một dân tộc muốn phát triển được thì phải kích hoạt được tất cả mọi năng lực tiềm tàng vốn có mà cái quan trọng nhất của một dân tộc là năng lực con người. Theo ông, nhà nước đóng vai trò thế nào trong việc kích hoạt các năng lực con người? NTB: Tôi cho rằng nhiệm vụ của các nhà nước là giải quyết những vấn đề vĩ mô. Các chính phủ không phải lo cho công ty nhà nước, các chính phủ không phải điều hành các xí nghiệp, các chính phủ chỉ cần có năng lực và chỉ nên điều hành một nền kinh tế. Xuất khẩu lao động không phải là một chính sách tốt PV: Ở Việt Nam hiện nay có khoảng 75% dân số sống ở nông thôn, nhưng đời sống của một bộ phận lớn này gần như vẫn bế tắc. Chỉ một số ít trong số đó là những người có nghề phụ hay tham gia vào các dịch vụ là không bế tắc. Xuất khẩu lao động dường như là một lối thoát cho bộ phận này. Theo ông đó có phải là một lối thoát tốt không? NTB: Tôi e rằng xuất khẩu lao động sẽ là một thảm họa. Sự dịch chuyển của các dòng lao động một cách tự nhiên thì rất tốt nhưng nếu có một chính sách quốc gia về xuất khẩu lao động như chúng ta vẫn làm thì đó là một thảm họa. Về mặt chính sách mà nói thì tôi không hiểu được chính sách xuất khẩu lao động của Việt Nam. PV: Ông có nghĩ rằng nó vẫn có một chút ích lợi? NTB: Đấy là cách giải quyết một số bế tắc trước mắt chứ không phải là chính sách. Chính sách không phải là để giải quyết bế tắc. Chính sách là tạo ra các dòng chảy chính đáng một cách tự nhiên, phù hợp với các quy luật của cuộc sống. Đấy là chính sách đúng còn nếu chính sách là để gỡ các thế bí thì không phải chính sách. Xuất khẩu lao động không nên coi là một chính sách. Gọi đó là một chính sách thì đó là chính sách của một sự điều hành tồi chứ không phải là một chính sách. Tôi có nghe thông tin về những người lao động Việt Nam đến Hàn Quốc sau đó bỏ hợp đồng. Vậy là họ không xuất khẩu lao động mà họ mượn sự xuất khẩu lao động để tự xuất khẩu mình. Cái đấy có phản ánh tính đúng đắn của chính sách xuất khẩu lao động không? Hầu hết những người có hợp đồng lao động đến những nước lỏng lẻo về mặt quản lý đều tìm cách trốn ra khỏi hợp đồng. Điều này tạo ra một hình ảnh xấu về việc không tôn trọng hợp đồng của người Việt. Nếu hình ảnh này được phổ biến ở khắp thế giới thì nước Việt Nam không thể có ấn tượng tích cực trong cộng đồng quốc tế. Chính sách nào mà không tạo ra được hình ảnh tích cực về một nền kinh tế, về một đất nước thì chính sách ấy tồi. PV: Tại sao nhà nước lại không tạo ra chính sách để người dân có thể xuất khẩu chính mình?   NTB: Đấy lại không thuộc về lỗi của chính phủ nữa. Thật ra bây giờ chính phủ không cấm chúng ta tự xuất khẩu nhưng chúng ta lấy tiền đâu để tự xuất khẩu? Lấy kinh nghiệm đâu mà tự xuất khẩu? Cái nhóm người nằm trong các hợp đồng xuất khẩu lao động là nhóm đầu tiên để người Việt thử nghiệm hay là vượt qua cái kinh nghiệm ngẩn ngơ của mình trong quá trình tự xuất khẩu mình mà thôi. Cho nên, nếu mà chính sách này vẫn có ý nghĩa tích cực thì đó là tạo điều kiện để người Việt Nam học những bài đầu tiên để tự xuất khẩu mình. Tiềm năng không biến thành phát triển là một nỗi bất hạnh PV: Tôi đã chứng kiến một câu chuyện rất thương tâm. Cạnh nhà tôi có một cậu, ngày xưa thì cậu ấy là một cầu thủ bóng đá, lấy một cô vợ rất xinh, có thể coi là một cặp vợ chồng đẹp đôi. Tuy nhiên, ở với nhau một thời gian rồi bế tắc. Việc nhà dồn hết vào cô vợ. Anh chồng tối đến rảnh rang thường tụ tập đánh bài cho vui, có một chút tiền không đáng kể, nhưng thứ nhất là mất thời gian, thứ hai là nó động chạm đến kinh tế gia đình vốn đã eo hẹp. Vợ chồng rầy la nhau một thời gian rồi li dị. Li dị xong bà vợ vẫn đi làm, vẫn tiếp tục nuôi con. Thằng con mà ông chồng nuôi thì cũng về ăn cơm nhà mẹ. Người đàn ông nhiều khi đi sớm về khuya, không ăn uống điều độ, bà vợ thấy tội lại kêu về ăn cơm chung, rồi lại đoàn tụ. Nhưng có lẽ anh ta có thấy bế tắc và khó xử của một kẻ ăn bám vợ. Anh ta giải toả bằng cách tiếp tục đi đánh bạc về muộn. Rồi trong xóm lại có tình trạng thỉnh thoảng mất cái nọ, cái kia. Không biết anh ta có lấy cái gì không nhưng người ta cứ chửi đổng. Một buổi sáng, anh ta đi vòng quanh xóm chào từng gia đình bảo sắp đi làm ăn xa. Ngày hôm sau, người ta thấy anh ta treo cổ trong nhà chết. Tôi thấy rất thương tâm vì họ bế tắc hoàn toàn mà chưa tìm thấy lối thoát. NTB: Câu chuyện anh vừa nói là một ví dụ cá lẻ nhưng nó có dấu hiệu sẽ trở thành một hiện tượng phổ biến, tức là hiện tượng bất hạnh này không đến mức phải tự tử. Trước đây, chúng ta sống biệt lập, khả năng giao lưu giữa các bộ phận của một xã hội và giữa các xã hội với nhau là rất hạn chế, cho nên, người ta không thấy được sự bất hạnh của những người khác. Nhưng khi người ta có điều kiện so sánh thân phận của mình hay là cuộc sống của mình với những thân phận khác thì người ta thấy hết sự bất hạnh, tức là sự bất hạnh của mình không đơn lẻ, không cá lẻ. Nhưng đại bộ phận xã hội, những người có tiềm năng, thì người ta thấy bất hạnh vì người bất hạnh là người không thể biến tiềm năng trở thành sự phát triển. Sự bất hạnh có trong con người là việc không biến nổi tiềm năng của mình thành ra sự phát triển. Đấy là đối với mỗi một cá nhân. Đối với một dân tộc, bất hạnh là người ta không biến nổi tiềm năng của dân tộc trở thành sự phát triển thực tế. Việt Nam là một dân tộc có tiềm năng mà không biến nổi tiềm năng đó thành sự phát triển đích thực. Nỗi bất hạnh ấy như đám mây đen luôn luôn rập rình dội lên đầu con người, do đó, các chính phủ phải cẩn thận. Nếu không tiến hành "Đổi mới II" thì đám mây đen của sự bất hạnh ấy sẽ dội lên đầu chúng ta. Vấn đề không phải là chúng ta muốn đổi mới hay không mà là muốn phát triển thì phải đổi mới. Trong các cuốn sách của mình, tôi nói rằng trong thời đại của chúng ta, không phải một chính phủ có thể muốn hoặc không muốn nền dân chủ mà nếu một chính phủ muốn dân chủ thì chính phủ đó phù hợp với xu thế phát triển của nhân loại. Còn một chính phủ mà không muốn dân chủ thì nhân loại sẽ bắt ép nó, sẽ cưỡng bức nó tạo ra nền dân chủ. Đây không phải là thời đại mà chúng ta có quyền bảo thủ. Đấy chính là đặc trưng chính trị quan trọng nhất của cái gọi là thời đại toàn cầu hoá. Nếu ai đó không phát hiện ra rằng, đặc trưng chính trị quan trọng nhất của thời đại toàn cầu hoá là cưỡng bức sự phát triển dân chủ ở tất cả các góc của thế giới thì người đó luôn luôn lạc hậu về chính trị. Cái chân lý ấy cần phải phổ biến và không được chỉ trích. Điều tôi vừa nói là một sự cảnh báo. Tôi không bao giờ chỉ trích chính phủ nhưng tôi cảnh báo họ.
	Xemtiếp