|
Nguyễn Trần Bạt cho rằng,
quá khứ là một phần của đời sống. Chúng ta đang là một con nợ của
quá khứ, vì vậy, không dễ gì rũ bỏ được quá khứ. Tôn trọng quá khứ
và kiến tạo tương lai là cách ứng xử khôn ngoan nhất. Có như thế
mới không tự đánh mất mình.
“Nghệ thuật sống của con người là giữ được cái mình có và có thêm
cái mình cần”. Ông cho rằng, cuộc sống không phải là nơi đánh đổi
những phẩm giá của con người để lấy lợi ích. Khi đánh đổi phẩm giá
của mình để lấy lợi ích thì người ta tưởng là có thêm nhưng thật
ra là ”lỗ”, bởi vì kẻ hưởng những thành quả của sự có thêm đó cũng
trở thành kẻ không còn giá trị như ban đầu nữa.
Nếu vào Đảng tôi muốn vào Ban chấp hành Trung
ương
PV: Giả
thử, sau này việc đảng viên được phép làm kinh tế tư nhân được luật
hoá thì ông có vào đảng không?
NTB: Nếu
như vào Đảng chỉ để tăng thêm số lượng đảng viên thì chẳng giải
quyết vấn đề gì cả. Bởi vì con người cần cống hiến khả năng của
mình cho sự nghiệp phát triển của đất nước. Thiên hạ vẫn thiếu nhân
tài mà vẫn thêm người. Thêm một đảng viên nữa để làm gì nếu Đảng
không có sức mạnh. Điều lệ đảng qui định quá 55 tuổi là không được
tham gia vào Ban chấp hành Trung ương. Ước gì tôi có thể quay trở
lại tuổi 45 để có thể có thời gian phấn đấu tham gia vào Ban chấp
hành Trung ương, Nhưng năm nay tôi đã 60 tuổi, có lẽ tôi đã hết
cơ hội rồi.
PV: Hôm trước,
chúng tôi có một cuộc trò chuyện với anh Lê Kiên Thành, anh ấy rất
trăn trở về điều ấy. Anh ấy là đảng viên và anh ấy vẫn làm kinh
tế tư nhân vì anh ấy cho đó là một điều tốt.
NTB: Về chuyện
đảng viên làm kinh tế tư nhân, tôi có những quan điểm khác. Ở đây
tôi không nói về điều ấy. Quan điểm của tôi là các đảng chính trị
cần giữ đúng bản chất chính trị của mình. Vấn đề đặt ra là chúng
ta chỉ có một đảng, cho nên chúng ta buộc phải nhân nhượng để đảng
viên được làm tất cả mọi thứ mà con người được làm. Không giống
như các tôn giáo, ai theo tôn giáo nào thì phải chấp nhận những
điều cấm kỵ của tôn giáo ấy, chẳng hạn như nhà sư thì không được
lấy vợ. Ai không muốn tuân theo những điều cấm kỵ của tôn giáo này
thì có thể theo tôn giáo khác. Nhưng chúng ta chỉ có một Đảng Cộng
sản thôi, chúng ta không thể nói theo kiểu ba đại diện được. Tôi
vẫn có quan điểm cho rằng sự đa nguyên hoá của
một đảng chính trị không thể thay thế sự đa nguyên của cuộc sống
được
Một đảng cố gắng cải cách để cho mình có vẻ toàn diện thì trong
con mắt của tôi nó có màu sắc cơ hội. Tôi nghĩ rằng với tư cách
là Đảng Cộng sản, Đảng phải giữ được một số đặc tính cơ bản nhưng
trong điều kiện của nước chúng ta, Đảng Cộng sản vừa là đảng cầm
quyền, vừa là đảng chính trị duy nhất, chúng ta buộc phải hy sinh
một số tiêu chuẩn để tạo ra trạng thái đa dạng tinh thần trong đời
sống chính trị. Khi đảng đưa chuyện này ra để thảo luận thì rất
nhiều người hy vọng sự đa dạng hóa đời sống tinh thần của một đảng
chính trị sẽ thay thế sự đa dạng tinh thần của đời sống xã hội,
nhưng tôi không tin rằng việc này sẽ thành công.
Học Marx là
học cả những cái sai
PV: Có
ý kiến cho rằng, chủ nghĩa Marx-Lenin là một học thuyết có nhiều
điểm không khoa học, sức sống của nó cũng đã được thực tiễn chứng
minh. Quan điểm của ông về học thuyết này thế nào?
NTB: Tôi
nghiên cứu các trào lưu triết học một cách cực kỳ có hệ thống và
công phu nhưng tôi không muốn nói chuyện ấy, vì nó xa rời nhân dân
quá. Tôi không dùng ngôn ngữ triết học, tôi muốn dùng ngôn ngữ đời
thường để nói chuyện. Không có một dòng tư tưởng nào, không có một
dòng triết học nào không có những khiếm khuyết của nó. Chúng ta
buộc phải thừa nhận là mọi dòng tư tưởng đều có thiếu sót, thiếu
sót đó không chỉ là nhược điểm mà còn là dấu hiệu của việc nó xuất
phát từ con người cụ thể. Nếu một lý luận không xuất phát từ những
đối tượng là con người cụ thể thì trong thực tế không có nó. Cho
nên chủ nghĩa Marx dứt khoát phải có thiếu sót, có thiếu sót do
lịch sử, có thiếu sót do nhận thức. Thiếu sót lịch sử được gọi là
sự lạc hậu với tiến trình phát triển tự nhiên của đời sống. Marx
có những khuyết điểm do ông ta tạo ra và có những khuyết điểm do
thời đại, do cuộc sống tạo ra. Cho nên khi phân tích chủ nghĩa Marx
cần phân loại hai thứ, thứ thuộc về Marx và thứ thuộc về sự phát
triển tự nhiên của đời sống.
PV: Chúng
ta hãy lấy hình tượng một cỗ xe đang vận hành để phân tích. Có những
cỗ xe có khiếm khuyết nhưng nó vẫn vận hành được và vẫn có thể đi
đường dài. Ngược lại, có những cỗ xe khiếm khuyết không thể đi đường
dài được. Phải chăng, học thuyết Marx là một cỗ xe không thể đi
đường dài được?
NTB: Cần
phải phân biệt giữa Marx và cách hiểu về Marx. Có rất nhiều khuyết
điểm bắt đầu từ cách hiểu về Marx chứ không phải do Marx. Tôi nghĩ
rằng Marx không kỳ vọng một cách tuyệt đối vào các giá trị lý luận
của mình. Marx không áp đặt một cách chặt chẽ và cho phép bàn cãi
cả kết luận triết học lẫn kết luận chính trị của mình, vì Marx vừa
là nhà triết học vừa là nhà chính trị.
|
|
PV: Học
thuyết Marx có ba bộ phận quan trọng, thứ nhất là triết học, thứ
hai là kinh tế chính trị học, thứ ba là chủ nghĩa xã hội khoa
học, ông đánh giá cao phần nào?
NTB: Đấy
là các tác phẩm của Marx chứ không phải là Marx. Chúng ta vẫn
nhầm lẫn một điều nữa rất quan trọng, đó là nhầm lẫn giữa những
giá trị của của Marx với những giá trị của các tác phẩm của Marx.
Marx là một con người thực, Marx có quyền sửa chữa, bổ sung những
khuyết tật của những tác phẩm của mình vì đôi lúc người ta không
thể tạo ra một tác phẩm hoàn hảo ngay được. Đã làm khoa học thì
phải rất công bằng. Nhưng chúng ta không mất thì giờ để đi tìm
kiếm sự công bằng cho Marx vì Marx không cần. Marx vĩ đại đến
mức không cần chúng ta đi tìm kiếm sự công bằng cho ông ấy. Tôi
nghĩ rằng cần phải đặt Marx hay đặt chủ nghĩa Marx bình đẳng với
mọi dòng triết học khác để xem xét, và cần phải đặt cá nhân Marx
như là một con người, như là một nhà lý thuyết vĩ đại.
Sách của Marx bán rất chạy ở các thị trường sách phương Tây. Ở
đấy người ta học Marx ở nhiều khía cạnh khác nhau. Người Việt
có một cái sai rất quan trọng là chúng ta chỉ học cái đúng mà
quên mất rằng cần phải học cả những cái sai.
Nếu chỉ học cái đúng thì chúng ta chỉ biết thừa nhận một chân
lý. Nhưng nếu chúng ta học từ cái sai, chúng ta thu được nhiều
thứ hơn. Chúng ta sẽ biết tự đi tìm cái đúng, chúng ta được tự
do về mặt tinh thần, chúng ta không lệ thuộc vào ai cả. Chúng
ta sẽ nhìn con người một cách sống động hơn, tỉnh táo hơn. Chúng
ta sẽ không phê phán ai cả, chúng ta cũng không ca ngợi ai thái
quá, chúng ta có thái độ khoa học, bình thản đối với từng người
một.
Một con nợ thì chưa thể có tự do
PV: Phải chăng,
chúng ta đang nhầm lẫn giữa mục đích và phương tiện. Mục đích
của chúng ta không phải là thiết lập một quan hệ sản xuất mà trong
đó mọi tư liệu sản xuất là công hữu. Chúng ta đang phải gồng mình
lên để đi theo Chủ nghĩa Xã hội. Loài người có hàng nghìn học
thuyết, nhưng tại sao phải trói mình vào một học thuyết?
NTB: Những
người Cộng sản Việt Nam ngày nay có trói mình không? Tôi nghĩ
là không. Nhưng họ là những con nợ của dân tộc này - một dân tộc
đã sử dụng chủ nghĩa Marx như là công cụ để tìm kiếm lại nền độc
lập dân tộc. Và sự thất bại của nền kinh tế của chúng ta không
cho phép chúng ta có tiền để trả nợ lịch sử. Một con nợ thì không
tự do. Những người lãnh đạo cao cấp của Đảng Cộng sản bây giờ
chưa tự do đối với lịch sử, cho nên họ buộc phải đóng vai trò
con nợ một cách khôn khéo và cái đấy đòi hỏi chúng ta phải có
sự thông cảm chính trị. Và nếu như chúng ta không tìm kiếm ở trong
mình sự thông cảm chính trị thì chúng ta trở thành những kẻ mè
nheo, những kẻ đòi hỏi chứ không phải là những người tham gia
kiến tạo đời sống.
Cùng với thời gian, cùng với sự phát triển kinh tế xã hội, các
chân lý hiển nhiên sẽ xuất hiện trên miệng họ. Còn bây giờ nó
đã xuất hiện trong thâm tâm sâu xa của họ rồi. Chúng ta không
thể lên án những người buộc phải im lặng. Tôi cho rằng Hồ Chí
Minh là một trong những nhà chính trị phải chăng nhất của người
Việt từ cổ chí kim, bởi vì có nhiều điều ông không nói, ông im
lặng. Ông chưa bao giờ chỉ trích Stalin hay Mao Trạch Đông. Vì
sao? Vì Liên Xô đứng sau lưng cuộc kháng chiến của người Việt,
Trung Quốc đứng sau lưng cuộc kháng chiến của người Việt. Lãnh
tụ dân tộc buộc phải im lặng là để tận dụng sự hỗ trợ từ bên ngoài
để tìm kiếm độc lập dân tộc.
Nhiều khi chúng ta nhân danh sự thông thái của mình, nhân danh
lẽ phải mình nhận thấy, chúng ta nói to lên để chứng minh điều
ấy mà quên mất rằng trong khi chúng ta làm việc ấy, chúng ta là
một kẻ ích kỷ. Tại sao tôi chỉ viết sách mà không bao giờ lên
đài, không bao giờ lên mạng. Tôi viết sách bởi vì đối tượng của
tôi không phải là các nhà chính trị mà là nhân dân. Trong khi
các nhà chính trị tuyên truyền một điều nào đó, điều ấy có thể
hay, có thể dở trong những giai đoạn khác nhau, nhưng dù là hay
hay dở, nó đều có cặn. Cặn sẽ đóng vào gan, sẽ gây xơ gan. Chúng
ta chỉ cung cấp cho xã hội những phương thuốc giải độc thôi. Bốc
thuốc là nhiệm vụ của chính phủ, còn cắt thuốc giải độc là nhiệm
vụ của xã hội. Tôi ủng hộ những chương trình của Vietnamnet ở
chỗ, chúng ta, với tư cách là một bộ phận của xã hội, chúng ta
phải góp phần, chúng ta phải hợp tác với chính phủ trong việc
vừa uống thuốc vừa uống thuốc giải độc.
Cái hạn chế của chính phủ chúng ta hiện nay là chưa dám tin vào
khả năng hợp thành dàn giao hưởng của đời sống tinh thần. Chính
tờ báo của các anh cần phải làm cho chính phủ tin rằng xã hội
là một đối tượng rất thiện chí, sẵn sàng hợp tác với chính phủ
này để tạo ra một dàn hợp xướng chính trị, để tạo ra sự tiến bộ,
để tạo ra sự phát triển.
|
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét