|
Theo Nguyễn Trần Bạt, tự do, dân chủ là các giá trị phổ quát
của nhân loại bắt đầu từ phương Tây và xâm nhập một cách quyết
liệt vào phương Đông thông qua hiện tượng toàn cầu hoá. Muốn có
tự do cho xã hội thì mỗi người dân phải hy sinh một phần tự do
của mình để “góp vốn” tạo ra nhà nước.
Đó là những quan điểm cơ bản của Nguyễn Trần Bạt về tự do.
Không nên đồng nhất những quan điểm bảo thủ với nhà cầm quyền
PV: Có một số góp ý theo lý thuyết
“quả trứng con gà” là: Đảng phải độc quyền lãnh đạo bởi vì dân
trí của chúng ta còn thấp, nguyên nhân của dân trí thấp là do
sự độc quyền lãnh đạo của đảng và sự độc quyền lãnh đạo của đảng
vì dân trí thấp... Với vòng luẩn quẩn đó thì không bao giờ có
dân chủ. Bài viết của ông Nguyễn Hoà đăng trên báo Nhân dân mới
đây đã diễn đạt lại tư tưởng đó. Quan điểm của ông về vấn đề này
như thế nào?
NTB: Ở
phía nào, ở lực lượng nào trong xã hội chúng ta cũng đều có những
đối tượng hay có những con người có vấn đề như vậy. Chúng ta không
nên căn cứ vào một vài ý kiến của một vài người có vấn đề mà đồng
nhất nó với giới cầm quyền. Giới cầm quyền là một khái niệm có
nội hàm rất phức tạp, và không phải tất cả ai trong giới cầm quyền
cũng đều có ý chí, ý nghĩ và giải pháp chính trị giống nhau. Trong
họ cũng có đấu tranh, có thể chúng ta không biết hoặc là chúng
ta không nghe nói đến. Bản thân trong ý nghĩ của anh cũng thế
thôi, nếu chỉ đọc bài của anh thôi thì không thấy hết được anh
là người như thế nào, một người khao khát tự do hay là một người
khao khát giành giật tự do.
Một người khao khát tự do, một người khao khát giành giật tự do
và một người khao khát tổ chức ra tự do là ba loại người khác
nhau. Người thụ động thì khao khát tự do, tôi thích nhưng chẳng
làm gì cả, nếu ai có cho tôi thì tốt. Còn một loại khác là tôi
phải chiến đấu giành giật lấy tự do. Ở trong con người giành giật
tự do có một chút gì không tự do và nếu tự do được tạo ra bởi
con người hay cách thức như vậy thì tự do đó cũng có vấn đề. Những
người đủ tỉnh táo để tổ chức ra tự do của mình thì tôi nghĩ rằng
sẽ nhanh hơn. Cho nên, chúng ta phải tìm đến tự do bằng con đường
mà chắc chắn không dẫn đến kết quả của một nền tự do bị biến dạng.
Tự do cho xã hội là sự hy sinh một phần tự
do cá nhân
PV: Trong quyển sách của ông có dùng thuật
ngữ là "góp vốn tự do". Ông có thể nói rõ hơn về khái
niệm này?
NTB: Đấy
là tôi nói lại các nguyên lý của Rousseau thôi. Nhà nước được
hình thành trên cơ sở đó,nhưng cái chính là nhà nước của chúng
ta dựa trên cơ sở đấu tranh giai cấp cho nên chúng ta mới có vấn
đề. Tất nhiên, tất cả các quốc gia có ngoại xâm thì nhà nước được
hình thành từ cuộc kháng chiến, nhưng giai đoạn ấy bao giờ cũng
phải chấm dứt. Chúng ta không thể kéo dài các cuộc cách mạng một
cách vô tận được. Chúng ta phải chấm dứt cơ hội tạo ra các cuộc
cách mạng, phải xây dựng nhà nước dân sự thông thường, tức là
xây dựng đất nước trong đời sống hòa bình. Nhưng đấu tranh với
nhà nước đòi họ trả cho mình tự do thì tôi không tin cái tự do
mà họ trả là tự do nguyên vẹn, là tự do đích thực - cái tự do
mà cả hai bên cùng tìm kiếm.
Nhà nước là ai? Nhà nước bao gồm những con người, cũng có những
lúc họ rời khỏi địa vị của người cầm quyền. Cùng với lý thuyết
về nhiệm kỳ thì những người cầm quyền đều trở thành người dân,
cho nên, chúng ta hoàn toàn có thể thương thảo để xây dựng những
tiêu chuẩn sống dân sự và tự do ở đây cũng là tự do dân sự chứ
không phải là tự do theo cái nghĩa giành giật. Tôi cho rằng tự
do phải là kết quả của sự đấu tranh bằng con đường thương thảo
xã hội. Tôi không thích và không hề tin cậy vào giá trị của cái
tự do là kết quả của sự giành giật. Đấu tranh cho tự do bằng cách
giành giật là điều không nên làm, bởi vì nếu như anh mất sức,
anh bị thương vì cuộc đấu tranh cho tự do thì anh sẽ bắt tự do
phải đền cho anh và khi đền xong rồi thì tự do biến mất.
Chúng ta đang sống trong trạng thái đúng như thế. Mỗi một người
cống hiến cho tự do đều đòi tự do phải trả giá nên tự do nhuốm
màu oan khuất. Chúng ta nói quá nhiều về các gia đình có công
với cách mạng đến mức có những người chẳng có công gì cũng tìm
cách khai man. Chúng ta nhân danh cuộc chiến
đấu giành tự do để rồi làm mất đi tự do của xã hội ngay sau đó.
Vậy thì tự do ở đâu? Tôi mới nghe tin là có một nhóm người đã
từng có công lao thẳng vào văn phòng của Thanh tra nhà nước đánh
ông Vụ trưởng vụ thanh tra địa phương vì dự án Cáp treo chùa Hương.
Những người đã chiến đấu cho tự do bây giờ lại bắt đầu tấn công
tự do.
Cho nên, tôi nghĩ đã đến lúc cần phải chấm dứt giai đoạn kể công
để xây dựng một xã hội mà trong đó con người bình đẳng với nhau
thực sự, trong đó không kể đến việc ai đó bị thương tật vì tự
do. Anh đã cống hiến cho tự do thì rất có thể anh bị tàn phế,
xã hội kinh trọng anh. Và xã hội sẽ kính trọng anh hơn nữa nếu
anh không đòi nợ xã hội vì sự hy sinh ấy. Tôi yêu nước, tôi đi
lính, tôi góp một phần nhỏ của tôi để giải phóng, để thống nhất
đất nước hay để làm cái gì tùy thuộc vào nhận thức của tôi vào
thời điểm ấy, tùy thuộc vào trạng thái tình cảm của tôi đối với
đất nước và đấy là hoạt động tự nguyện, tôi chẳng kể công gì cả.
|
|
Thái độ triết học của tôi về chuyện này rất rõ ràng, thái độ
chính trị của tôi về chuyện này cũng rất rõ ràng, yêu nước là
nghĩa vụ của mỗi người, hành động theo nghĩa vụ thì không thể
kể công được.
Kể công và sử dụng các danh hiệu mà xã hội phong tặng vì công
lao là biến một hành động yêu nước cao thượng thành cuộc mặc cả
tầm thường. Tất nhiên quan điểm của tôi cũng không phải là quan
điểm điển hình, quan điểm phổ biến và tôi cũng không áp đặt quan
điểm đó cho ai nhưng cá nhân tôi nhìn nhận vấn đề như thế. Cái
quan trọng là nếu chúng ta cứ kể công mãi thì đất nước sẽ trở
thành một con nợ. Nếu có một biến động chính trị nào đấy mà bỗng
nhiên phia bên kia thay đổi địa vị và họ lại tiếp tục kể công
thì ai trả món nợ ấy? Nhân dân. Nhân dân của chúng ta tội nghiệp
lắm. Nhân dân vừa phải chiến đấu vì tự do vừa phải trả công cho
những thất thiệt trong cuộc chiến đấu giành tự do. Nếu cứ như
thế, nhân dân của chúng ta không bao giờ tự do.
Hoà giải dân tộc- lối thoát cho gánh nặng
lịch sử
PV: Ông
cho rằng, chỉ có thể hoà giải dân tộc mới giải thoát được gánh
nặng lịch sử?
NTB: Đúng
vậy! Trong giai đoạn hiện nay, tôi cho rằng việc thứ nhất là những
người cộng sản Việt Nam phải gương mẫu đặt ra chương trình dân
chủ hóa, việc thứ hai là phải hòa giải dân tộc, và phải tìm ra
một nguyên lý để tạo ra sự công bằng xã hội về mặt tinh thần trong
việc tất cả mọi công dân tham gia một cách ngẫu nhiên hoặc có
ý thức trong cuộc đấu tranh này, nếu không sẽ chẳng làm được gì
cả. Việc thứ ba phải làm là khẳng định chúng ta tuyệt đối không
có phe phái gì trên thế giới. Chúng ta không theo ai, chúng ta
tận dụng tất cả những ưu thế địa kinh tế của chúng ta để hợp tác
với thế giới và chúng ta biết lựa chọn những lực lượng hay các
quốc gia mà sự hợp tác ấy mang lại hiệu quả nhanh nhất cho sự
phát triển của Việt Nam. Nói cách khác là chúng ta hợp tác quốc
tế nhằm tìm kiếm những con đường để phát triển dân tộc chúng ta
một cách nhanh nhất.
Chính sách đối ngoại được xây dựng trên mục tiêu như thế chứ không
phải trên các định kiến chính trị thì chúng ta sẽ đoàn kết được
dân tộc cho dù chúng ta có chơi với Trung Quốc hay với Mỹ. Nếu
dân tộc của chúng ta đoàn kết được, dân tộc chúng ta không bị
chia rẽ bởi thái độ đối ngoại, về chính sách đối ngoại thì chúng
ta thành công, tức là chúng ta thành công trong việc lãnh đạo
dân tộc. Nhưng hiện nay, tôi nghĩ rằng chúng ta vẫn bị chia rẽ,
chúng ta vẫn lấy chính trị làm thước đo của việc xây dựng chính
sách đối ngoại, chúng ta chưa dám lấy lợi ích của dân tộc ra làm
tiêu chuẩn cho việc xây dựng chính sách đối ngoại. Tôi nghĩ rằng
đối nội hòa giải dân tộc, đối ngoại hòa giải
với thế giới, xác lập định hướng xây dựng nền dân chủ Việt Nam,
đó là ba việc cơ bản phải làm. Chúng ta cứ làm đi rồi chúng ta
sẽ thấy rằng trước mắt chúng ta là một tương lai tùy ý lựa chọn.
Tôi nghĩ rằng cần phải chấm dứt cái tâm lý kể công đối với đất
nước, đất nước này làm sao đủ tiền để trả cho công lao của tất
cả, kể cả những kẻ khai man được. Những người đã hy sinh rồi họ
không thể đứng dậy mà đòi đất nước được. Vậy thì ai khoác cho
đất nước này cái gánh nặng công xá của họ? Đó là những "kẻ
thừa kế". Trên cả ý nghĩa cá nhân lẫn ý nghĩa tập thể, những
"kẻ thừa kế" đang đòi đất nước phải trả công. Mà cũng
mới chỉ có một nửa đất nước đòi thôi, còn nửa nước nữa đòi thì
chúng ta giải quyết bài toán Việt Nam bằng cách gì? Tôi không
muốn nói những điều gay gắt giống như nhiều người đang nói. Tất
nhiên tôi đã có tuổi, có lẽ là từng trải hơn nên tôi dịu giọng
hơn. Thứ hai là chính tôi cũng không dám nói như vậy vì tôi cho
rằng, nói to cũng là một biểu hiện của tâm lý tiêu cực. Thực ra,
con người tự tin là con người biết hợp tác một cách hồn nhiên
với tất cả mọi người. Ngay cả nói chuyện với ông Tổng bí thư tôi
cũng nói như nói với các anh thôi, không phải vì ông ấy là Tổng
bí thư tôi sẽ chọn một lời nói thích hợp hơn với anh phóng viên,
bởi vì trên tất cả sự nói với đối tượng, tôi nói với chính mình.
Chúng ta cần phải hòa giải dân tộc của chúng ta, phải giải phóng
dân tộc này ra khỏi gánh nặng nợ nần của lịch sử, phải giải phóng
chúng ta ra khỏi gánh nặng nợ nần trong quan hệ quốc tế và phải
xây dựng được lộ trình để tạo ra nền dân chủ, tạo ra nền tự do.
Đấy cũng chính là khát vọng của Hồ Chí Minh. Chúng ta cần phải
thực hiện ước nguyện của ông cụ, bởi vì Hồ Chí Minh là điểm khởi
đầu của khát vọng tự do. Điều đó vô cùng quan trọng, nếu không
nhắc đến điều ấy thì có bắt từ chức ông bộ trưởng này hay bỏ tù
ông thứ trưởng kia cũng không giải quyết được bài toán Việt Nam.
Thay một ông bộ trưởng này bằng một ông bộ trưởng khác thì vẫn
sẽ còn ăn cắp, bởi con người có tin ở tương lai đâu mà không ăn
cắp. Nếu con người chắc chắn có tương lai, ở đấy danh dự được
xem như là một đại lượng có thật và cần được gìn giữ thì người
ta sẽ không ăn cắp một cách tàn tệ như thế. Chúng ta sống trong
một xã hội mà danh dự không được tôn trọng, không được thiết kế
và tổ chức một cách đàng hoàng, cho nên chúng ta không có tương
lai của sự trong sạch, chúng ta không giữ mình để đến ngồi ở đấy
với tư cách là một người sạch sẽ.
|
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét