ĐỌC CHƠI
Tố Hữu- thơ tự thán cuối đời và ít vần thơ nhại
Bê từ http://giangnamlangtu.wordpress.com
Phùng Hoài Ngọc
1.
Sau khi trở về làm một công dân bình thường, thơ Tố Hữu đổi giọng. Bây giờ ông ta bắt đầu trung thực với mình.
Tố Hữu buông ra lời oán trách lúc cuối đời qua bài “Một tiếng đờn” (tập thơ cùng tên):
Một tiếng đờn
Mới bình minh đó đã hoàng hôn
Đang nụ cười tươi lệ bỗng tuôn
Đời thường sớm nắng chiều mưa vậy
Khuấy động lòng ta biết mấy buồn.
Ôi kiếp trăm năm được mấy ngày
Trời xanh không gợn áng mây bay
Thủy chung son sắt nên tình bạn
Êm ấm lòng ta mỗi phút giây.
Còn khổ đau nào đau khổ hơn
Trái tim luôn sát muối oán hờn
Còn đây một chút trong đêm lạnh
Đầm ấm bên em một tiếng đờn.
(Tố Hữu 20-2-1991)
Bình luận
“Mới bình minh đó đã hoàng hôn”
Câu mở đầu có ý nghĩa gì?
Khoảng cách từ thành công tới thất bại ngắn ngủi quá? (mới đó…đã…)
Câu thơ nói về ai? Cái gì?
Về chủ nghĩa xã hội Liên Xô và các nước Đông Âu chăng?
Về chính cuộc đời Tố Hữu ?
- Không phải về thân mình, bởi Tố Hữu trèo lên tới chức vụ hàng cao nhất (UV Bộ CT, bí thư TW Đảng) hưởng thụ bao bổng lộc, tới năm 1986 vì nhiều sai lầm khi làm phó thủ tướng nên mới bị bãi bỏ hết chức vụ. Năm 1996, ông ta còn được Nhà nước phong tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật đợt 1.
Tóm lại khi Tố Hữu 70 tuổi mới dời khỏi vũ đài chính trị và tạm gác vinh quang. Thế là ông ta được ưu đãi quá hậu hĩnh so với bao người khác, sao còn than thở !
Do vậy, lời than thở “Mới bình minh đó đã hoàng hôn” chỉ có thể nhằm vào số phận của chủ nghĩa cộng sản. Trong lịch sử, khái niệm “bình minh và hoàng hôn” có thể là hàng trăm năm, dài hơn đời người rất nhiều.
“Đời thường sớm nắng chiều mưa vậy”. Tục ngữ Việt Nam bàn về tính người, tình người nông nổi, bất thường sẽ nói “sớm nắng chiều mưa”. Tố Hữu buồn bực vì bạn hữu, đồng chí của ông sớm bạc bẽo với ông ta ư? Thôi thì đó cũng là những dòng thơ thành thực. Nhưng nếu bảo rằng ông ta oán trách Đảng nhà nước bạc bẽo thì ông ta ngông cuồng lố bịch quá rồi. Nếu thế thì Tố Hữu chỉ là một kẻ tiểu nhân làm cách mạng, chỉ mong được đền đáp thỏa mãn lòng tham vô độ của mình.
Câu thơ này thì ghê sợ quá: “Trái tim luôn xát muối oán hờn”
Một bạo chúa làm thơ như làm xiếc chữ, cuộc đời sung mãn như Tố Hữu vậy mà còn “xát muối oán hờn” ai đây?
Hai câu thơ kết có vẻ lãng mạn vớ vẩn
“Còn đây một chút trong đêm lạnh
Đầm ấm bên em một tiếng đờn”.
Tố Hữu nghĩ, cuộc đời ông chỉ còn lại bà vợ (em) nghỉ hưu với chức vụ khá cao (cựu phó ban Tuyên huấn trung ương) và…một tiếng đờn ! Ai đờn cho ông? Đờn bài gì? Câu thơ chót rất vớ vẩn, nghệ thuật trở nên non tay khi Tố Hữu bắt đầu thành thực với chính mình.
Kỳ lạ thật, chỉ khi làm thơ tuyên truyền đại ngôn cường điệu Tố Hữu mới sảng khoái bay bổng, còn khi làm thơ tự đáy lòng mình thì rất ấp úng, nghe rất khó chịu. Điều này cũng trái hẳn với các nhà thơ chân chính khác.
2.
NHÁI NHẠI THƠ TỐ HỮU
Lịch sử vốn công bằng, vay gì phải trả nấy.
Tố Hữu đã vay quá nhiều vinh hoa phú quý ở đời từ sự bất hạnh khốn khổ ngoi ngóp của đồng nghiệp nên thơ ông ta đã kịp chết ngay khi nhà thơ còn sống. Oái oăm thay, chính nhân dân đã dùng những vần thơ nhái, thay cuốc, xẻng gậy gộc để đào huyệt chôn thơ Tố Hữu, trả thù việc Tố đã dùng gậy của Đảng để đánh anh em trước đó.
Trong “100 chân dung các nhà văn”, Xuân Sách đã dùng bút thần để họa chân dung Tố Hữu
Ta đi tới đỉnh cao muôn trượng
Mắt trông về tám hướng phía trời xa
Chân dép lốp bay vào vũ trụ
Khi trở về ta lại là ta
Từ ấy tim tôi ngừng tiếng hát
Trông về Việt Bắc tít mù mây
Nhà càng lộng gió * thơ càng nhạt
Máu ở chiến trường hoa ở đây*
“Nhà càng lộng gió”: Tố Hữu được cấp biệt thự rộng rãi, bề thế 1.500 mét vuông (76 Phan Đình Phùng) mà thơ (tập Gió lộng) lên gân hô khẩu hiệu, nhạt như nước ốc, ngược hoàn toàn với cảnh ăn ở khốn cùng của các nhà thơ Việt Nam lúc ấy.
Trong khi ông bà dạy “máu đổ một giây, di họa một đời”, thì Tố Hữu vung bút ca ngợi sự đổ máu :
Cứ xốc tới, cứ chảy máu, cứ rơi đầu
Mỗi xác thây sẽ là một nhịp cầu
Cho ta bước tới chân trời khát vọng
Câu này Tố Hữu viết thực thà quá:“Mỗi xác thây sẽ là một nhịp cầu /cho ta (TH) bước tới chân trời khát vọng”- như một lời tự thú vô tình ! (Bài thơ này về sau Tố Hữu lược bỏ khỏi các tập thơ Tố Hữu).
Ví như Bài ca mùa xuân 1968, Tố Hữu viết đầy ngô ngọng, thô kệch:
Mà nói vậy trái tim anh đó
Rất chân thật chia ba phần tươi đỏ …
Bị nhại thành thơ tiếu lâm:
Tháng lương anh chia ba phần to nhỏ,
Anh giành riêng trả nợ phần nhiều
Phần cho em và phần để anh tiêu
Em xấn sổ thế cũng đòi sòng phẳng
Rồi hai đứa tay bo, hai thằng lỏng chỏng …
Còi xe cấp cứu “ủ” váng đường
Khổ thơ đầu của bài Từ ấy, sau bao lần chứng kiến cảnh lũ lụt của đồng bào, trái ngược hoàn toàn với “tâm hồn hoa lá, chim muông” Tố Hữu, một thi sĩ vô danh của dân tộc phải ngậm ngùi thốt lên:
Từ ấy nước tôi tràn lũ lụt
Màn trời, chiếu nước, khắp muôn nơi
Làng tôi là một vùng hoang hoá
Hết sạch hương và bặt tiếng chim ca …
Cả bài thơ bốn khổ được các bậc tiên chỉ trong làng thơ, mỗi người góp một ý, sửa một câu, thành một bài toàn bích, nội dung châm biếm bài Từ ấy:
Từ ấy trong tôi bừng chính trị
Một trời mưu kế cháy trong tim
Hồn tôi là một hầm giam giữ
Máu người dân và xác nhà văn
Tôi đã là cha của mọi thằng
Là anh của một lũ háo danh
Là em của bọn người cơ hội
Không lương tâm, lừa dối mị dân
Tôi quyết trèo lên cổ giống nòi
Nhân văn Giai phẩm đánh không thôi
Từ: Đang, Cao, Thăng, tới Cầm, Tuân, Bão…*
Kìm kẹp tang thương trọn kiếp người
Tôi buộc người dân sống đoạ đày
Để tiền trượt giá, có như không
Để người dân sống trong cùng khổ
Không áo cơm, cù bất cù bơ …
Dân gian đã họa thơ Tố Hữu cuối đời như sau (hai khổ thơ):
Danh lợi đua chen được mấy ngày
Phù vân một thoáng gió xua bay
Thủy chung không dễ đâu bè bạn
Mới thấm nhân văn một tiếng đờn
(Có tham khảo bài viết của Hoàng Tiên Sơn, góc thành Nam 2004, Hà Nội)
(*) Chú thích
- Nguyễn Hữu Đang: cựu Thứ trưởng Bộ thanh niên bị đi cải tạo 25 năm tại Lai Châu, sau khi về quê ở Thái Bình còn tiếp tục bị quản thúc.
– Văn Cao nhạc sĩ nhà thơ họa sỹ, tác giả của bài Quốc ca (Thiên thai từ giã về dương thế, nhắc chi ngày ấy buồn lòng ta – Xuân Sách vịnh)
– Hoàng Cầm nhà thơ (Bên kia sông Đuống em trông/Tìm đâu thấy lá diêu bông hỡi chàng- Xuân Sách vịnh)
– Phù Thăng tác giả cuốn “Phá vây” (Phá vây rồi lại chết mòn trong vây – Xuân Sách vịnh)
– Hà Minh Tuân: Tác giả cuốn tiểu thuyết “Vào đời “(Bốn mươi tuổi mới vào đời, ăn đòn hội chợ tơi bời xác xơ - Xuân Sách vịnh)
– Nhà văn Vũ Bão tức Phạm Thế Hệ với tiểu thuyết đầu tay “Sắp cưới” (Sắp cưới lại có thằng phá đám, Nên ông chửi bố chúng mày lên..- Xuân Sách vịnh) v.v …
GNLT
1.
Sau khi trở về làm một công dân bình thường, thơ Tố Hữu đổi giọng. Bây giờ ông ta bắt đầu trung thực với mình.
Tố Hữu buông ra lời oán trách lúc cuối đời qua bài “Một tiếng đờn” (tập thơ cùng tên):
Một tiếng đờn
Mới bình minh đó đã hoàng hôn
Đang nụ cười tươi lệ bỗng tuôn
Đời thường sớm nắng chiều mưa vậy
Khuấy động lòng ta biết mấy buồn.
Ôi kiếp trăm năm được mấy ngày
Trời xanh không gợn áng mây bay
Thủy chung son sắt nên tình bạn
Êm ấm lòng ta mỗi phút giây.
Còn khổ đau nào đau khổ hơn
Trái tim luôn sát muối oán hờn
Còn đây một chút trong đêm lạnh
Đầm ấm bên em một tiếng đờn.
(Tố Hữu 20-2-1991)
Bình luận
“Mới bình minh đó đã hoàng hôn”
Câu mở đầu có ý nghĩa gì?
Khoảng cách từ thành công tới thất bại ngắn ngủi quá? (mới đó…đã…)
Câu thơ nói về ai? Cái gì?
Về chủ nghĩa xã hội Liên Xô và các nước Đông Âu chăng?
Về chính cuộc đời Tố Hữu ?
- Không phải về thân mình, bởi Tố Hữu trèo lên tới chức vụ hàng cao nhất (UV Bộ CT, bí thư TW Đảng) hưởng thụ bao bổng lộc, tới năm 1986 vì nhiều sai lầm khi làm phó thủ tướng nên mới bị bãi bỏ hết chức vụ. Năm 1996, ông ta còn được Nhà nước phong tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật đợt 1.
Tóm lại khi Tố Hữu 70 tuổi mới dời khỏi vũ đài chính trị và tạm gác vinh quang. Thế là ông ta được ưu đãi quá hậu hĩnh so với bao người khác, sao còn than thở !
Do vậy, lời than thở “Mới bình minh đó đã hoàng hôn” chỉ có thể nhằm vào số phận của chủ nghĩa cộng sản. Trong lịch sử, khái niệm “bình minh và hoàng hôn” có thể là hàng trăm năm, dài hơn đời người rất nhiều.
“Đời thường sớm nắng chiều mưa vậy”. Tục ngữ Việt Nam bàn về tính người, tình người nông nổi, bất thường sẽ nói “sớm nắng chiều mưa”. Tố Hữu buồn bực vì bạn hữu, đồng chí của ông sớm bạc bẽo với ông ta ư? Thôi thì đó cũng là những dòng thơ thành thực. Nhưng nếu bảo rằng ông ta oán trách Đảng nhà nước bạc bẽo thì ông ta ngông cuồng lố bịch quá rồi. Nếu thế thì Tố Hữu chỉ là một kẻ tiểu nhân làm cách mạng, chỉ mong được đền đáp thỏa mãn lòng tham vô độ của mình.
Câu thơ này thì ghê sợ quá: “Trái tim luôn xát muối oán hờn”
Một bạo chúa làm thơ như làm xiếc chữ, cuộc đời sung mãn như Tố Hữu vậy mà còn “xát muối oán hờn” ai đây?
Hai câu thơ kết có vẻ lãng mạn vớ vẩn
“Còn đây một chút trong đêm lạnh
Đầm ấm bên em một tiếng đờn”.
Tố Hữu nghĩ, cuộc đời ông chỉ còn lại bà vợ (em) nghỉ hưu với chức vụ khá cao (cựu phó ban Tuyên huấn trung ương) và…một tiếng đờn ! Ai đờn cho ông? Đờn bài gì? Câu thơ chót rất vớ vẩn, nghệ thuật trở nên non tay khi Tố Hữu bắt đầu thành thực với chính mình.
Kỳ lạ thật, chỉ khi làm thơ tuyên truyền đại ngôn cường điệu Tố Hữu mới sảng khoái bay bổng, còn khi làm thơ tự đáy lòng mình thì rất ấp úng, nghe rất khó chịu. Điều này cũng trái hẳn với các nhà thơ chân chính khác.
2.
NHÁI NHẠI THƠ TỐ HỮU
Lịch sử vốn công bằng, vay gì phải trả nấy.
Tố Hữu đã vay quá nhiều vinh hoa phú quý ở đời từ sự bất hạnh khốn khổ ngoi ngóp của đồng nghiệp nên thơ ông ta đã kịp chết ngay khi nhà thơ còn sống. Oái oăm thay, chính nhân dân đã dùng những vần thơ nhái, thay cuốc, xẻng gậy gộc để đào huyệt chôn thơ Tố Hữu, trả thù việc Tố đã dùng gậy của Đảng để đánh anh em trước đó.
Trong “100 chân dung các nhà văn”, Xuân Sách đã dùng bút thần để họa chân dung Tố Hữu
Ta đi tới đỉnh cao muôn trượng
Mắt trông về tám hướng phía trời xa
Chân dép lốp bay vào vũ trụ
Khi trở về ta lại là ta
Từ ấy tim tôi ngừng tiếng hát
Trông về Việt Bắc tít mù mây
Nhà càng lộng gió * thơ càng nhạt
Máu ở chiến trường hoa ở đây*
“Nhà càng lộng gió”: Tố Hữu được cấp biệt thự rộng rãi, bề thế 1.500 mét vuông (76 Phan Đình Phùng) mà thơ (tập Gió lộng) lên gân hô khẩu hiệu, nhạt như nước ốc, ngược hoàn toàn với cảnh ăn ở khốn cùng của các nhà thơ Việt Nam lúc ấy.
Trong khi ông bà dạy “máu đổ một giây, di họa một đời”, thì Tố Hữu vung bút ca ngợi sự đổ máu :
Cứ xốc tới, cứ chảy máu, cứ rơi đầu
Mỗi xác thây sẽ là một nhịp cầu
Cho ta bước tới chân trời khát vọng
Câu này Tố Hữu viết thực thà quá:“Mỗi xác thây sẽ là một nhịp cầu /cho ta (TH) bước tới chân trời khát vọng”- như một lời tự thú vô tình ! (Bài thơ này về sau Tố Hữu lược bỏ khỏi các tập thơ Tố Hữu).
Ví như Bài ca mùa xuân 1968, Tố Hữu viết đầy ngô ngọng, thô kệch:
Mà nói vậy trái tim anh đó
Rất chân thật chia ba phần tươi đỏ …
Bị nhại thành thơ tiếu lâm:
Tháng lương anh chia ba phần to nhỏ,
Anh giành riêng trả nợ phần nhiều
Phần cho em và phần để anh tiêu
Em xấn sổ thế cũng đòi sòng phẳng
Rồi hai đứa tay bo, hai thằng lỏng chỏng …
Còi xe cấp cứu “ủ” váng đường
Khổ thơ đầu của bài Từ ấy, sau bao lần chứng kiến cảnh lũ lụt của đồng bào, trái ngược hoàn toàn với “tâm hồn hoa lá, chim muông” Tố Hữu, một thi sĩ vô danh của dân tộc phải ngậm ngùi thốt lên:
Từ ấy nước tôi tràn lũ lụt
Màn trời, chiếu nước, khắp muôn nơi
Làng tôi là một vùng hoang hoá
Hết sạch hương và bặt tiếng chim ca …
Cả bài thơ bốn khổ được các bậc tiên chỉ trong làng thơ, mỗi người góp một ý, sửa một câu, thành một bài toàn bích, nội dung châm biếm bài Từ ấy:
Từ ấy trong tôi bừng chính trị
Một trời mưu kế cháy trong tim
Hồn tôi là một hầm giam giữ
Máu người dân và xác nhà văn
Tôi đã là cha của mọi thằng
Là anh của một lũ háo danh
Là em của bọn người cơ hội
Không lương tâm, lừa dối mị dân
Tôi quyết trèo lên cổ giống nòi
Nhân văn Giai phẩm đánh không thôi
Từ: Đang, Cao, Thăng, tới Cầm, Tuân, Bão…*
Kìm kẹp tang thương trọn kiếp người
Tôi buộc người dân sống đoạ đày
Để tiền trượt giá, có như không
Để người dân sống trong cùng khổ
Không áo cơm, cù bất cù bơ …
Dân gian đã họa thơ Tố Hữu cuối đời như sau (hai khổ thơ):
Danh lợi đua chen được mấy ngày
Phù vân một thoáng gió xua bay
Thủy chung không dễ đâu bè bạn
Êm ấm hồn sao được phút giây .
Đúng vậy, còn gì đau khổ hơn
Đời nay đòi trả nỗi oán hờn
Còn đây một chút trong cỏ lạnhMới thấm nhân văn một tiếng đờn
(Có tham khảo bài viết của Hoàng Tiên Sơn, góc thành Nam 2004, Hà Nội)
(*) Chú thích
- Nguyễn Hữu Đang: cựu Thứ trưởng Bộ thanh niên bị đi cải tạo 25 năm tại Lai Châu, sau khi về quê ở Thái Bình còn tiếp tục bị quản thúc.
– Văn Cao nhạc sĩ nhà thơ họa sỹ, tác giả của bài Quốc ca (Thiên thai từ giã về dương thế, nhắc chi ngày ấy buồn lòng ta – Xuân Sách vịnh)
– Hoàng Cầm nhà thơ (Bên kia sông Đuống em trông/Tìm đâu thấy lá diêu bông hỡi chàng- Xuân Sách vịnh)
– Phù Thăng tác giả cuốn “Phá vây” (Phá vây rồi lại chết mòn trong vây – Xuân Sách vịnh)
– Hà Minh Tuân: Tác giả cuốn tiểu thuyết “Vào đời “(Bốn mươi tuổi mới vào đời, ăn đòn hội chợ tơi bời xác xơ - Xuân Sách vịnh)
– Nhà văn Vũ Bão tức Phạm Thế Hệ với tiểu thuyết đầu tay “Sắp cưới” (Sắp cưới lại có thằng phá đám, Nên ông chửi bố chúng mày lên..- Xuân Sách vịnh) v.v …
GNLT
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét